Złe samopoczucie, zły humor. Co odpowiada za nasz nastrój czy poczucie szczęścia ? Okazuje się, że problem nie zawsze „zaczyna się w głowie”. Powodem obniżonego nastroju, nerwowości czy niepokoju mogą być zaburzenia równowagi mikroflory.

Nastrój pochodzi…z brzucha?

Żeby przystąpić do wytłumaczenia sposobu, w jaki nastrój „bierze się” z mikroflory, należy wspomnieć szczególnie o połączeniu między mózgiem a jelitami (oś mózgowo-jelitowa). Mózg-jelita-mikrobiota to dwukierunkowy szlak, który łączy jelita i jelitową florę bakteryjną z OUN (ośrodkowym układem nerwowym), który obejmuje mechanizmy tj: neuronalne, endokrynne oraz immunologiczne. Jednak jelitowa mikrobiota jest najważniejszym czynnikiem, który wpływa na OUN, nastrój, zachowanie, lęk, depresję. To właśnie jelita i zamieszkujące tam mikroorganizmy wysyłają poprzez nerw błędny sygnał/informację jak się czujemy. Nerw błędny należy do autonomicznego układu nerwowego o charakterze przywspółczulnym, który odpowiada m.in. za odpoczynek. Wnętrze naszych jelit to ogromna liczba neuronów, dlatego też nie bez powodu mówi się, że jelita to nasz drugi mózg. Dlatego też dzięki nerwowi błędnemu możemy mówić o tej współzależności między jelitem, a mózgiem, i na odwrót. Dr Michael Gershon z  Columbia University Medical Center oszacował, iż w jelitach znajduje się ok. 200 mln neuronów. To mniej niż w mózgu, ale więcej niż w rdzeniu kręgowym oraz obwodowym układzie nerwowym ¹

Bakterie produkują szczęście

W zależności od składu mikroflory jelitowej, organizm jest w stanie inaczej wykorzystywać taką samą substancję, której metabolity wywierają zróżnicowany od siebie wpływ. Na przykład: tryptofan jest niezbędnym egozgennym aminokwasem (organizm sam go nie wytwarza), wiec musi być dostarczony z pożywieniem. Zdolność syntezy tryptofanu mają niektóre bakterie zamieszkujące jelita. Jego rola jest związana ze zdrowiem psychicznym oraz dobrym nastrojem i samopoczuciem Zdolność syntezy tego składnika mają jedynie niektóre zamieszkujące jelita bakterie. Tryptofan uczestniczący w szeregu reakcji w organizmie, a jego rola ściśle wiąże się ze zdrowiem psychicznym i dobrym samopoczuciem. Jego przemiany są źródłem bardzo ważnych związków m.in.: tryptaminy, serotoniny, melatoniny, niacyny.

Oś mozg-jelita-mikrobiota wiąże się znacząco z układem nerwowym jelitowym (ENS), w którym to bakterie jelitowe mogą wydzielać neurotrasmitiery i neuromodulatory np. serotoninę, acetylocholinę , melatoninę, GABA, katechiny, histaminę czy kortykoliberynę (CRF). CRF pod wpływem stresu zwiększa przepuszczalność bariery jelitowej. Bakterie wędrują ze światła jelita, co dla organizmu oznacza stan zapalny. ^{2, 3, 4, 5}

Te neuroprzekaźniki mogą oddziaływać na komórki jelita modulując jelitowo-neuronalną komunikację: Lactobacillus i Bifdobacterium mogą produkować kwas gamma-aminomasłowy. Escherichia, Bacillus i Saccharomyces mogą produkować́ norepinefrynę, a Candida, Streptococcus i Escherichia serotoninę ⁶.

Probiotyki a nastrój – w badaniach

Jedni z badaczy Akkasheh I wsp. zbadali stan metaboliczny dwóch grup pacjentów, którzy przyjmowali probiotyki i mieli ciężkie zaburzenia depresyjne (major depressive disorder) zgodnie z kryteriami Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-IV). Pierwsza grupa przez 8 tyg. przyjmowała mieszankę szczepów bakterii: Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus casei, Bifdobacterium bifdum, zaś drugiej podawano placebo. Stan zdrowia mierzony skalą Becka, tych którzy przyjmowali probiotyki był zdecydowanie wyższy niż u tych z placebo. Wyniki te pokazują, że terapia probiotykami ma uzasadnienie jeśli byłaby prowadzona razem z przyjmowanymi lekami przeciwdepresyjnymi, jako wspomaganie procesu leczenia ⁷.

Pierwsze informacje dotyczące probiotyków w terapii zaburzeń psychicznych pochodzą z początku XX wieku. Dr George Porter Philips opisał korzystny wpływ bakterii kwasu mlekowego u chorych na depresję ⁸. Kolejna publikacja z 1923 roku rekomendowała bakterie Acidofilus jako „środek służący fizycznej poprawie w leczeniu psychoz” ⁹.

Następnym ważnym aspektem w kontekście roli przewodu pokarmowego okazał się autyzm. Badacze Wakefield i wsp. Potwierdzili, że liczne zmiany o charakterze zapalnym właśnie w przewodzie pokarmowym u dzieci są związane z autyzmem. ^10,11

Dzięki wielu badaniom oraz dostępnej wiedzy na temat osi jelitowo-mózgowej oraz zależności pomiędzy jelitową florą bakteryjną, a funkcjonowaniem OUN i ich rolą w patogenezie zaburzeń psychicznych, w tym depresyjnych, lękowych mamy możliwość spojrzenia na tego typu stany bardziej kompleksowo i holistycznie. Bakterie jelitowe dzięki swoim możliwościom mogą stanowić wsparcie w terapii zaburzeń psychicznych, ale również stać się profilaktyką efektów stresu np. zapobiegając zwiększeniu przepuszczalności bariery jelitowej i wpłynąć na skuteczność leczenia chorób psychicznych.Literatura:

• ¹Bercik P., Collins S. M., Verdu E. F., Microbes and the gut-brain axis, Neurogastroenterology & Motility, 2012
• ²Rudzki L., Szulc A., Wpływ jelitowej flory bakteryjnej na ośrodkowy układ nerwowy i jej potencjalne znaczenie w leczeniu zaburzeń psychicznych, Farmakoterapia w psychiatrii i neurologii, 2013
• ³Karakuła-Juchnowicz H., Dzikowski M., Pelczarska A., Dzikowska I., Juchnowicz D., Znaczenie zaburzenia osi jelitowo-mózgowej i nadwrażliwości na antygeny pokarmowe w etiopatogenezie schizofrenii, Psychiatria Polska, 2015
• ⁴Radwan P., Skrzydło-Radomańska B., Rola mikroflory jelitowej w zdrowiu i chorobie, Gastroenterologia Praktyczna, 2013
• ⁵Bercik P., Collins S. M., Verdu E. F., Microbes and the gut-brain axis, Neurogastroenterology & Motility, 2012
• ⁶Kanji S, Fonseka TM, Marshe VS, et al. The microbiome-gut-brain axis: implications for schizophrenia and antipsychotic induced weight gain. Eur Arch Psychiatry Clin Neurosci. 2018; 268(1): 3–15, doi: 10.1007/s00406-017-0820-z, indexed in Pubmed: 28624847.
• ⁷Akkasheh G, Kashani-Poor Z, Tajabadi-Ebrahimi M, et al. Clinical and metabolic response to probiotic administration in patients with major depressive disorder: A randomized, double-blind, placebo- -controlled trial. Nutrition. 2016; 32(3): 315–320, doi: 10.1016/j. nut.2015.09.003, indexed in Pubmed: 26706022
• ⁸Phillips JGP, The treatment of melancholia by the lactic acid- bacillus. J Mental Sci 1910, 56: 422–431.
• ⁹Julianelle LA, Ebaugh FG, Implantation of Bacillus Acidophi- lus in persons with psychoses. Arch Neurol Psychiatr 1923, 9: 769–777.
• ¹⁰Wakefield AJ, Murch SH, Anthony A, Linnell J, Casson DM i wsp. Ileal-lymphoid-nodular hyperplasia, non-specific coli- tis and pervasive developmental disorder in children. Lancet 1998; 351: 637–641.
• ¹¹Wakefield AJ, Anthony A, Murch SH, Thomson M, Montgo- mery SM i wsp. Enterocolitis in children with developmental disorders. American Journal of Gastroenterology 2000; 95: 2285–2295.