W ludzkim organizmie żyje około 2 kilogramów bakterii. Brzmi groźnie? Większość z nich jest niegroźna dla człowieka, a nawet bardzo przydatna. Jednak istnieją bakterie, które mogą wywoływać różne dolegliwości, zwłaszcza ze strony przewodu pokarmowego. Jak więc odróżnić dobre i złe bakterie występujące we florze bakteryjnej jelit?

W świecie zwierząt i mikroorganizmów występuje wiele przykładów symbiozy, czyli współistnienia na zasadzie współdziałania (mutualizm) lub nieszkodzenia sobie (komensalizm). Bakterie to małe organizmy obecne niemal wszędzie, w tym w naszym ciele. Ich liczba w organizmie człowieka jest aż 10-krotnie większa od liczby własnych komórek! Jest to dowód na to, jak bardzo są dla nas ważne i pożyteczne, szczególnie bakterie jelitowe, o których najczęściej mówimy, że są dobrymi bakteriami.

Jelita – Twój drugi mózg

Komunikacja między jelitami a mózgiem jest niezwykle ważna dla zdrowia, także tego psychicznego. Jeżeli dojdzie do naruszenia mikroflory jelitowej i spadku ilości bakterii, wówczas zaburzeniom może ulec praca całego organizmu, zwłaszcza układu odpornościowego. Dlatego musimy dbać o bakterie jelitowe poprzez zbilansowaną dietę bogatą w ryby, warzywa, zboża, owoce i wodę.

Pamiętajmy, że nie jest to tylko kwestia zdrowia, ale także poczucia szczęścia i radości. W licznych badaniach udowodniono, że bakterie jelitowe mają pozytywny wpływ na nasz mózg i nastrój¹. Tym samym „szczęśliwe bakterie jelitowe” pomogą nam uzyskać „szczęśliwy mózg”.

Teraz kilka faktów. Oś mikroflora jelitowa-mózg (z angielskiego Microbiota-Gut-Brain Axis, czyli w skrócie MGB) to dwukierunkowe połączenie pomiędzy bakteriami jelitowymi a mózgiem, jednocześnie oś jest neuroendokrynnym układem odpornościowym. Oznacza to związek między układem nerwowym, układem hormonalnym a układem odpornościowym. Możemy to przyrównać do linii telefonicznej między bakteriami jelitowymi a mózgiem, która została przeprowadzona przez inne narządy i tym samym na nie oddziałuje.

Komunikacja przebiega w obu kierunkach, co oznacza, że mikroflora jelitowa może komunikować się z mózgiem, a i sam mózg może tą samą oś użyć do połączenia się z mikroflorą. To spore zagrożenie: czynniki stresowe (długotrwała, trudna sytuacja życiowa jak stres w pracy, problemy finansowe) wpływające na mózg mogą również oddziaływać na jelita i żyjące w nich bakterie zmniejszając ich różnorodność, a to może rzutować na ogólne samopoczucie.

Mózg jest głównym centrum kontroli ciała i nakazuje naszym mięśniom ruch, interpretuje bodźce, jest źródłem naszych myśli i nastroju. Przewód żołądkowo-jelitowy jest połączony z mózgiem przez ważny nerw zwany nerwem błędnym – jest to długi nerw łączący serce, przewód pokarmowy i płuca z mózgiem. Łączy się z obszarem w mózgu zwanym podwzgórzem, który kontroluje emocje i daje odczucia głodu i pragnienia.

Teraz ciekawostka: badacze z Uniwersytetu w Turku w Finlandii ustalili, że rodzaje bakterii w przewodach pokarmowych u 2,5 miesięcznych dzieci pozwalają przewidzieć ich cechy temperamentu w wieku sześciu miesięcy. W jaki sposób? Większa różnorodność mikrobów wiąże się z mniejszym natężeniem negatywnej emocjonalności (tendencji do odczuwania takich emocji jak lęk, irytacja, gniew czy wrogość) i reaktywności lękowej (skłonności do reagowania pod wpływem lęku).

Z drugiej strony obecność niektórych bakterii kwasu mlekowego, wiąże się z większym natężeniem pozytywnej emocjonalności (tendencji do odczuwania emocji typu szczęście lub zachwyt), co może sugerować rozwój osobowości ekstrawertycznej w przyszłości.

Dobre bakterie przewodu pokarmowego

Przewód pokarmowy to narząd obejmujący jamę ustną, przełyk, żołądek i jelita. Jest on domem dla największej populacji bakterii w ciele człowieka: żyje tam około 100 bilionów bakterii. Warto wiedzieć, że proces trawienia żywności następuje już w momencie przeżuwania pokarmu, więc niezwykle ważne jest odpowiednie rozdrobienie posiłku i połączenie ze śliną zawierającą alfa-amylazę (ptialina), czyli enzym trawiący wielocukry.

Coraz więcej prac naukowych wskazuje na zależność między jelitowym mikrobiomem, czyli zamieszkującymi układ pokarmowy mikroorganizmami, a zdrowiem. Okazuje się, że mikrobiom wpływa na metabolizm (co pozwala na zachowanie prawidłowej wagi ciała), działanie układu odpornościowego czy sposób metabolizowania cukrów.

Poniżej kilka naukowych faktów i badania, których wyniki zostały potwierdzone w dalszych eksperymentach medycznych.

Jelita a dobre samopoczucie

Badacze z McMaster University (Kanada) oraz Office of Naval Research (USA) w badaniu na myszach wykazali, że skład mikrobiomu jelitowego odgrywa ważną rolę w kontroli emocji i zachowań, w tym lęku. Kuracja wywoływała u myszy pozytywne zmiany behawioralne, a jej efekty utrzymywały się przez kilka tygodni, również badanie mózgu wykazało pożądane zmiany na poziomie chemicznym. Wyniki tych badań mogą posłużyć do wzmocnienia odporności psychicznej i fizycznej u osób narażonych na trudne warunki pracy, na przykład żołnierzy.

Wpływ nadwagi na stan zdrowia

Naukowcy z University of Utah Health (USA) odkryli, że niektóre bakterie produkują cząsteczki zapobiegające absorpcji tłuszczów w jelitach oraz są powiązane z niższą aktywnością genu CD36 regulującego pobieranie kwasów tłuszczowych przez organizm. W ten sposób pomagają zwierzętom – w tym wypadku myszom, bo na nich zostało przeprowadzone doświadczenie – zachować prawidłową masę ciała.

Z badania wynika ponadto, że zachowanie prawidłowej masy ciała u zwierząt ma związek z funkcjonowaniem układu odpornościowego. Udział bakterii w utrzymaniu szczupłej sylwetki potwierdzono też w innych eksperymentach.

Bakterie wpływają na cały organizm

Naukowcy z University of Utah Health w Salt Lake City przeprowadzili badania na myszach zakażonych koronawirusem infekującym komórki układu nerwowego i powodującym objawy przypominające stwardnienie rozsiane. Połowa myszy miała normalny mikrobiom jelitowy, a połowa była pozbawiona bakterii. U myszy, których jelita były wysterylizowane, zaobserwowano słabą odpowiedź immunologiczną, uniemożliwiającą pozbycie się wirusa, oraz mniejszą ilość mikrogleju, tj. komórek stanowiących pierwszą linię obrony immunologicznej dla mózgu. U gryzoni wystąpił także postępujący paraliż.

Jakie są zatem wnioski z przeprowadzonego eksperymentu? Oznacza to, że utrzymywanie różnorodności mikrobiomu jelitowego (dobre bakterie jelitowe) poprzez na przykład zdrową dietę, jest niezbędne do utrzymania prawidłowego funkcjonowania całego organizmu.

Kiedy bakterie jelitowe są złe?

Bakterie w organizmie są dobre do momentu, kiedy spełniają swoje zadanie. Jeżeli jednak znajdą się tam, gdzie normalnie nie występują, może dojść do zakażenia. Najczęściej o takiej sytuacji mówimy w przypadku urazów, kiedy zostaje przerwana ciągłość tkanek, a także przy obniżonej odporności organizmu.

Jak dbać o florę bakteryjną jelit?

Stosowanie probiotyków, czyli żywych szczepów bakterii pomaga dbać o mikroflorę jelit, a w rezultacie wspierać zdrowie i funkcjonowanie całego organizmu. Probiotyki według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) to „żywe drobnoustroje, które podane w odpowiedniej ilości wywierają korzystny wpływ na zdrowie gospodarza”. Drobnoustroje te produkują kwas mlekowy i stanowią element naturalnej flory bakteryjnej w jelitach. Co ważne probiotyków, nie musimy dostarczać w postaci tabletek czy proszku z apteki, możemy je znaleźć w fermentowanych przetworach mlecznych i kiszonkach.

Prebiotyki nazywane są substancjami balastowymi i są składnikami jedzenia nieulegającymi trawieniu. Przykładem jest błonnik. Są one pokarmem dla naszej flory bakteryjnej. Znajdziemy je głównie w płatkach owsianych, pszenicy, czosnku i cebuli, a także porach i szparagach.

Flora typu Lactobacillus

Jednymi z popularnych dobrych bakterii są bakterie mlekowe Lactobacillus występujące między innymi w kefirze czy jogurtach. Produkty zawierające bakterie Lactobacillus mają za zadanie wspomóc organizm w regeneracji flory bakteryjnej przewodu pokarmowego. Jest to szczególnie ważne u osób stosujących radykalne diety odchudzające czy też mające problemy z pracą układu trawiennego, np. podczas biegunki czy problemów z zaparciami, kiedy to zostaje zachwiana równowaga flory bakteryjnej przez eliminację poszczególnych produktów lub też podczas odwodnienia organizmu. Wspomniane produkty pomogą ustabilizować właściwy poziom flory bakteryjnej.

Kiedy sięgać po probiotyki? Zalecane jest aby przyjmować je jako uzupełnienie zdrowego trybu życia. Co bardzo ważne, przyjmowanie probiotyków nie powoduje negatywnych skutków zdrowotnych. Mimo tego zalecamy sięgać po probiotyki po konsultacji z lekarzem, jeśli cierpi się na jakieś choroby lub istnieją wyraźne przeciwwskazania medyczne.

Jak podkreślają światowi naukowcy, z organizacją WHO na czele, zdrowa mikroflora jelitowa człowieka jest więc niezbędna do tego, abyśmy codziennie czuli się po prostu dobrze.

Przypisy:

• ¹ http://wyborcza.pl/1,145452,19799907,mikrobiom-nasz-nastroj-zmienia-sie-w-jelitach.html?disableRedirects=true

Źródła:

• http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news,78047,bakterie-jelitowe-chronia-myszy-przed-otyloscia.html
• http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news,77928,bakterie-jelitowe-chronia-mozg-przed-uszkodzeniami.html
• http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news,77614,bakterie-jelitowe-ksztaltuja-dzieciecy-temperament.html
• http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news,30993,stosowanie-probiotykow-zmniejsza-zapotrzebowanie-na-terapie-antybiotykami
• http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news,412139,bakterie-mlekowe-moga-obnizac-poziom-stresu.html
• http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news,409492,bakterie-jelitowe-wplywaja-na-nastroj-i-zachowanie.html
• http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news,405427,prof-rydzewska-warto-lykac-tylko-prawdziwe-przebadane-probiotyki.html
• https://kids.frontiersin.org/article/10.3389/frym.2019.00015
• https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/uklad-odpornosciowy/bakterie-zyja-w-nas-dobre-i-zle-bakterie-w-organizmie-czlowieka-aa-HHfj-pamX-qWVn.html
• http://www.medonet.pl/zdrowie,lactobacillus—wskazania–dawkowanie–badanie-biocenozy-pochwy,artykul,1727915.html